Fotonların geri saçılması veya yansıması radyasyonların zırhlanması anlamında önemlidir. Gama ışınları ölçümleri nükleer teknolojide önemlidir çünkü nükleer teknoloji endüstride, ilaç sanayisinde, tarımda, araştırmada ve bazı askeri uygulamalarda sıklıkla kullanılmaktadır. Bununla birlikte insan sağlığı açısından radyasyondan korunma yöntemlerinin tesis edilmesi elzemdir. Gama radyasyonu bir malzemeye nüfuz ettiğinde malzeme içinde veya malzemenin ötesinde malzeme bileşenleriyle çarpışan ve çarpışmayan fotonlar olmak üzere iki radyasyon bileşeni oluşur. Bu nedenle geometrik yapı çarpanı gama ışını ölçümlerindeki önemli parametrelerden birisidir ve bir noktadaki toplam parçacık sayısının aynı noktadaki çarpışmaya uğramamış parçacıkların sayısına oranı olarak tanımlanır. Geometrik yapı çarpanlarının bu tür gamma ölçümleri için yeniden tespit edilmeleri gerekmektedir. Dolayısıyla, bu çarpanların elde edilmesi ölçümlerin kalitesine katkıda bulunmakla birlikte, ölçüm sisteminin de daha uygun hale gelmesini sağlar. Bu çalışmada alüminyum, bakır ve kurşun için gamma ışını geometrik yapı çarpanları elde edilmiştir. Ölçümler 0.511, 0.662 ve 1.275 MeV enerjili gama ışınları için NaI(Tl) detektör kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Sonuçlar geometrik yapı çarpanının artan atom numarası, atomik kütle ve yoğunlukla arttığını; farklı malzemelerin aynı kalınlıkları içinse, artan enerjiyle azaldığını göstermiştir.
Anahtar Kelimeler: Gama ışını ölçümü, radyasyondan korunma, geometrik yapı çarpanı.
The backscattering or reflection of photons is a big issue and concern of fundamental importance in radiation shielding. Gamma ray measurement, however, is necessary for nuclear technology as it is mostly used in industry, medicine, agriculture, research education, and in some military applications. It is also required to build a radiation protection measurement which is very needful for human health. As gamma radiation penetrates through a shielding material, it gives two radiation components within or beyond the shield: un-collided photons and collided photons. Thus, the buildup factor is one of the important parameters for gamma ray measurement and it can be defined as the ratio of a quantity at a point due to the total number of a particle to that same quantity at that same point due to un-collided particles only. Buildup factors should be determined and adopted for such kind of gamma-ray measurements. Therefore, obtaining this factor contributes measurement quality and it is also an important for proper gamma attenuation measurement parameter. In this work, the gamma-ray buildup factors are determined in gamma ray measurement for aluminum, copper, lead. The measurements were performed for 0.511, 0.662, 1.275 MeV gamma rays using NaI (Tl) detector. The results shown that the value of buildup factors increase with increasing atomic number, atomic mass, density, and it decreases with increasing energy at the same thickness of different materials.
Keywords: Gamma-rays measurement, radiation protection, buildup factor
Tez (Yüksek Lisans) - Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Fizik Anabilim Dalı, 2017.
Kaynakça var.
Fotonların geri saçılması veya yansıması radyasyonların zırhlanması anlamında önemlidir. Gama ışınları ölçümleri nükleer teknolojide önemlidir çünkü nükleer teknoloji endüstride, ilaç sanayisinde, tarımda, araştırmada ve bazı askeri uygulamalarda sıklıkla kullanılmaktadır. Bununla birlikte insan sağlığı açısından radyasyondan korunma yöntemlerinin tesis edilmesi elzemdir. Gama radyasyonu bir malzemeye nüfuz ettiğinde malzeme içinde veya malzemenin ötesinde malzeme bileşenleriyle çarpışan ve çarpışmayan fotonlar olmak üzere iki radyasyon bileşeni oluşur. Bu nedenle geometrik yapı çarpanı gama ışını ölçümlerindeki önemli parametrelerden birisidir ve bir noktadaki toplam parçacık sayısının aynı noktadaki çarpışmaya uğramamış parçacıkların sayısına oranı olarak tanımlanır. Geometrik yapı çarpanlarının bu tür gamma ölçümleri için yeniden tespit edilmeleri gerekmektedir. Dolayısıyla, bu çarpanların elde edilmesi ölçümlerin kalitesine katkıda bulunmakla birlikte, ölçüm sisteminin de daha uygun hale gelmesini sağlar. Bu çalışmada alüminyum, bakır ve kurşun için gamma ışını geometrik yapı çarpanları elde edilmiştir. Ölçümler 0.511, 0.662 ve 1.275 MeV enerjili gama ışınları için NaI(Tl) detektör kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Sonuçlar geometrik yapı çarpanının artan atom numarası, atomik kütle ve yoğunlukla arttığını; farklı malzemelerin aynı kalınlıkları içinse, artan enerjiyle azaldığını göstermiştir.
Anahtar Kelimeler: Gama ışını ölçümü, radyasyondan korunma, geometrik yapı çarpanı.
The backscattering or reflection of photons is a big issue and concern of fundamental importance in radiation shielding. Gamma ray measurement, however, is necessary for nuclear technology as it is mostly used in industry, medicine, agriculture, research education, and in some military applications. It is also required to build a radiation protection measurement which is very needful for human health. As gamma radiation penetrates through a shielding material, it gives two radiation components within or beyond the shield: un-collided photons and collided photons. Thus, the buildup factor is one of the important parameters for gamma ray measurement and it can be defined as the ratio of a quantity at a point due to the total number of a particle to that same quantity at that same point due to un-collided particles only. Buildup factors should be determined and adopted for such kind of gamma-ray measurements. Therefore, obtaining this factor contributes measurement quality and it is also an important for proper gamma attenuation measurement parameter. In this work, the gamma-ray buildup factors are determined in gamma ray measurement for aluminum, copper, lead. The measurements were performed for 0.511, 0.662, 1.275 MeV gamma rays using NaI (Tl) detector. The results shown that the value of buildup factors increase with increasing atomic number, atomic mass, density, and it decreases with increasing energy at the same thickness of different materials.
Keywords: Gamma-rays measurement, radiation protection, buildup factor